Όταν μεγαλώσω θα γίνω…. Πώς καθορίζεται η επαγγελματική προσωπικότητα από τα πρώιμα χρόνια ζωής του ατόμου. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου είναι πολλοί. Στην ουσία είναι ένας συγκερασμός συνθηκών και της αλληλεπίδρασής τους στο «γίγνεσθαι» του ατόμου από τη νηπιακή ακόμα ηλικία. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, μια υποτυπώδης «επαγγελματική» συμπεριφορά μπορεί να εντοπιστεί από πολύ νωρίς στη ζωή ενός παιδιού και ίσως να είναι κι εκείνη που θα επικρατήσει και αργότερα, όταν, ως έφηβος πια, θα χρειαστεί να πάρει την απόφαση για το επάγγελμα που θα ακολουθήσει. Είναι αλήθεια ότι η επαγγελματική συμπεριφορά του ατόμου δεν παρεκκλίνει από οποιοδήποτε άλλο μοτίβο συμπεριφοράς, πράγμα που σημαίνει ότι κι αυτή αποτελεί μέρος μιας εξελικτικής διαδικασίας. Υπό το πρίσμα αυτό, θα εξετάσουμε κάποιους από τους παράγοντες που είναι καθοριστικοί ώστε το άτομο να αναπτύξει την επαγγελματική του προσωπικότητα, το «επαγγελματικό εγώ» του (Δημητρόπουλος, 2004). Όπως και σε κάθε απόπειρα ερμηνείας της συμπεριφοράς του ατόμου, θα σταθούμε σε δύο κύριους παράγοντες: τους βιολογικούς /κληρονομικούς και τους επίκτητους. Αναμφισβήτητα οι κληρονομικές καταβολές παίζουν σημαντικό ρόλο καθώς καθορίζουν τα όρια της νοητικής ανάπτυξης, τα ταλέντα και εν γένει τα ψυχικά και σωματικά γνωρίσματα του ατόμου. Από την άλλη πλευρά, ως επίκτητοι παράγοντες θεωρούνται όλοι εκείνοι που συνδράμουν στην εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου και κυρίως στην αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος και του βιολογικού υλικού. Αξίζει να αναφέρουμε ότι εδώ εμπεριέχεται και το αξιακό σύστημα, που, ιδιαίτερα τη σημερινή εποχή με την ηθική παρακμή, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει και να υιοθετείται. Μιλώντας για αξιακό σύστημα, στο μυαλό μας έρχονται αμέσως οι «σημαντικοί άλλοι» στη ζωή ενός παιδιού, που είναι η οικογένεια και το σχολείο. Ξεκινώντας από την οικογένεια, οι γονείς αρχικά είναι εκείνοι που θα επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά με το επαγγελματικό τους προφίλ αλλά και με τις προσδοκίες που έχουν από τα παιδιά τους όταν ακόμα είναι πολύ μικρά. Έτσι για παράδειγμα, η συμπεριφορά και οι εμπειρίες που μοιράζεται ο γονιός με το παιδί όταν του λέει πόσο σημαντικό είναι το επάγγελμα του γιατρού ή του στρατιωτικού εντυπώνονται στη μνήμη του παιδιού ιδιαίτερα μάλιστα όταν υπάρχει συνεχής έκθεση σε αντίστοιχη πληροφορία ή ακόμα όταν υπάρχει πρότυπο στην οικογένεια. Αργότερα στο σχολείο, με την πρώτη-ίσως-κοινωνικοποίηση πολλά παιδιά- κυρίως τα κορίτσια (όσο στερεοτυπικό ακούγεται αυτό) ταυτίζονται με τη δασκάλα τους και εκφράζουν την επιθυμία να γίνουν παιδαγωγοί. Γενικότερα, η συμβολή των εκπαιδευτικών (σε όλες τις βαθμίδες) είναι καθοριστική στην εξέλιξη όχι μόνο από την ύλη αλλά κυρίως από τις αξίες που προωθούν (όπως έχει ήδη ειπωθεί) και των (δικών τους) προτύπων που προσφέρουν. Με άλλα λόγια το σχολείο έχει τη δύναμη να κατευθύνει εξυψώνοντας επαγγέλματα και προδίδοντάς τους αίγλη, ενώ θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και τον παρωθητικό-ή δυστυχώς τον αποθαρρυντικό- ρόλο των εκπαιδευτικών. Εννοείται ότι στη θεώρηση των παραγόντων που συμβάλλουν στην επιλογή του επαγγέλματος θα συμπεριλάβουμε και τις εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που είναι κι αυτές σε μια δυναμική κατάσταση (όχι εξελικτική πάντα, καθώς οι προβλέψεις δεν είναι ευνοϊκές), με την αγορά εργασίας να κινεί αμείλικτα τα νήματα και η συμμόρφωση να κρίνεται επιτακτική. Θα σταθούμε όμως σε μία άλλη διάσταση, «το πνεύμα της εποχής». Αυτό το πνεύμα το συνθέτουν οι ειδικές προδιαθέσεις των κοινωνικών συνόλων, η ετοιμότητα για συγκεκριμένες συμπεριφορές, στην εκδήλωση των οποίων οι κοινωνίες δύσκολα μπορούν να αντιδράσουν (Δημητρόπουλος, 2004). Κλείνοντας, η κλασσική ερώτηση «Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις» εκφράζει τη διαχρονική αγωνία των γονέων αλλά και των εκπαιδευτικών. Τα (περισσότερα) παιδιά σήμερα έχουν πάρει πάρα πολλά ερεθίσματα. Ο συνδυασμός κληρονομικών και επίκτητων παραγόντων εντάσσεται στο ευρύτερο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνία, την οικονομία και ιδίως την αγορά εργασία. Κι αν το πνεύμα της εποχής επιτρέπει και την επίτευξη των στόχων, η εκπλήρωση του ονείρου ίσως δεν είναι τόσο δύσκολη ούτε τυχαία…Και τότε η μόνη δόκιμη απάντηση του «επαγγελματικού εγώ» του προσώπου θα είναι «Ευτυχισμένος-η»… Πηγή Δημητρόπουλος, Ε. (2004). Η Επαγγελματική Ανάπτυξη του Ατόμου και οι Σχετικές Θεωρίες. Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός Συλλογικό έργο (Επιμέλεια Μ.Κασσωτάκης), Αθήνα: Δάρδανος σσ. 101-166
